Eén van de mooiste anti-oorlogsliederen is meteen ook het wijdst verspreide: het is bekend onder titels als Que sont devenues les fleurs? en Sag mir wo die Blumen sind. Toch ligt de oorsprong van dit lied heel ergens anders dan je zou verwachten.
De eerste drie coupletten van Where have all the flowers gone werden geschreven door Pete Seeger in 1955. De inspiratie voor het lied deed Seeger op tijdens een vliegreis op weg naar een optreden. Bladerend door zijn notitieboekje las hij de passage Where are the flowers, the girls have plucked them. Where are the girls, they’ve all taken husbands. Where are the men, they’re all in the army. Deze regels zijn afkomstig uit een traditioneel Kozakken lied getiteld Tovchu, tovchu mak. Seeger nam ze over uit het boek And quiet flows the Don van Mikhail Sholokhov, dat hij zo’n twee jaar daarvoor gelezen had. Voor de melodie gebruikte hij het Russische volksliedje Koloda duda.
Met slechts drie coupletten nam Pete Seeger het lied als deel van een medley op voor zijn lp The rainbow quest (Folkways LP FA 2454), uitgebracht in juli 1960.
Joe Hickerson voegde een vierde en een vijfde couplet toe en herhaalde het eerste couplet, zodat er een circulair lied ontstond. In Amerika kreeg het lied al snel verschillende uitvoeringen, van onder andere The Kingston Trio, Peter, Paul & Mary en Bobby Darin. In Europa werden interpretaties uitgebracht door Marlene Dietrich en Dalida. Ook in Nederland wist het lied muzikanten en tekstschrijvers aan te spreken, met Marlene Dietrichs versie in het Duits als referentiepunt. Er zijn zeker drie verschillende vertalingen gemaakt en uitgebracht op single, alle drie in 1963.
Jaap Fisher – Zeg me waar de bloemen zijn
Begin jaren zestig was Jaap Fisher een fenomeen. Zijn liedjes, uitgevoerd met enkel zang en gitaar, waren een exponent van de veranderende tijdgeest. Humor ging hand in hand met een kritische blik en aandacht voor het gevoelsleven van de jongere. Twee liedjes die Jaap Fisher in die tijd opnam zijn nooit terecht gekomen op lp of cd: Nikita en Zeg me waar de bloemen zijn. Op het label van de single uit 1963 staat Pieter Goemans als de vertaler vermeld, maar er is reden om dat in twijfel te trekken. Goemans maakte namelijk één van de andere twee vertalingen. Wellicht kon Jaap Fischer geen rechten doen gelden? Vreemd genoeg begint Fischer zijn lied met de regel Weet je waar de bloemen zijn? Hij zingt in zijn typische sonore stijl en weet de spanning goed vast te houden.
Conny van den Bos – Waar zijn al de bloemen toch?
Ook uit 1963 is de versie van Conny van den Bos (toen was haar achternaam nog los van elkaar geschreven), een vertaling van de hand van Annie M.G. Schmidt en kleinkunstgoeroe Wim Ibo.Het was de vijfde single van de zangeres en haar meest succesvolle tot dan toe. Overigens werd in Japan een door Conny van den Bos gezongen Engelstalige versie uitgebracht op een dubbel-single met Esther & Abi Ofarim (zij zingen het nummer Once more dance) in een kleine oplage. Op het label van de single wordt haar naam overigens geheel verkeerd gespeld als Conny Ma Bose. Een waar collector’s item!
Ted Powder Kwintet – Waar zijn alle bloemen heen?
Van de single Waar zijn alle bloemen heen? (een vertaling van Pieter Goemans) heb ik helaas geen opname. Ted Powder is de artiestennaam van de Haarlemse zanger/gitarist Theek Kruijt, die zijn achternaam verengelst heeft. Van het kwintet maakten ook Nico, John en Helen Schaap deel uit, die als The Shepherds veel bekendheid vergaarden en het Nederlandse volkslied een eigentijdse vorm gaven. Die aanpak klinkt vijftig jaar later behoorlijk gedateerd, maar is toch niet onbelangrijk geweest in de aanloop naar de Nederlandse folkrevival van de jaren zeventig.
Via Muziekschatten kwam ik achter de bladmuziek van Sag mir wo die Blumen sind? Het betreft de vertaling die Pieter Goemans heeft gemaakt.
Ook De Spelbrekers (bekend van het Songfestivalliedje Katinka) namen een versie van de Goemans vertaling op. Maar ook die heb ik tot nu toe niet kunnen traceren.
Jan Rot heeft menig populair (en ook klassiek) lied hertaald. Voor zijn theatervoorstelling Kampvuur bewerkte hij een aantal Amerikaanse folkklassiekers. Eén daarvan is Where have all the flowers gone. Voor zijn hertaling ging Jan Rot uit van de Engelstalige versie.
Waar zijn al die bloemen heen
Lang geleden
Waar zijn al die bloemen heen
Lang, lang voorbij
Waar zijn al die bloemen heen
Mee met meisjes één voor één
Zal men ooit wijzer zijn
O, zal men ooit wijzer zijn
Waar zijn al die meisjes heen (etc)
Mee met jongens, één voor één
Zal men ooit wijzer zijn
Zal men ooit wijzer zijn
Waar zijn al die jongens heen
In het leger één voor één
Zal men ooit wijzer zijn
Zal men ooit wijzer zijn
Waar zijn al die legers heen
Naar de graven één voor één
Zal men ooit wijzer zijn
O, zal men ooit wijzer zijn
Waar zijn al die graven heen
Onder bloemen één voor één
Zal men ooit wijzer zijn
O, zal men ooit wijzer zijn
Zou je niet wijzer zijn
Johan, ik het nummer van je cd Vaarwater nog eens beluisterd. De gelijkenis die er inderdaad is, was me niet eerder opgevallen. Heb ik weer wat geleerd!
Interessant artikel, in de Duitse Wikipedia staat het volgende (mijn vertaling):
‘Overeenkomsten met het Duitse volkslied ‚Zogen einst fünf wilde Schwäne‘ – de tekst werd 1918 door Karl Plenzat gepubliceerd – zijn opvallend, ook hier wordt de boodschap via de associatieketen „natuur“ – „bruid krans “ – „man in oorlog “ getransporteerd. De vraag „Waar zijn ze?“ als stijlmiddel ter verduidelijking van vergankelijkheid heeft een lange literaire traditie zoals in het ‘Ubi sunt’-motief van de middeleeuwse dichtkunst.’
Op mijn in 2005 uitgebrachte cd ‘Vaarwater’ staat een Nederlandse versie van dit lied:
Er vlogen eens vijf wilde zwanen,
glanzend wit in’t zonnelicht.
Er vlogen eens vijf wilde zwanen,
glanzend wit in’t zonnelicht.
Zing, zing, wat kwam daarna,
ze verdwenen uit het zicht, ja.
Er stonden eens vijf jonge berken,
ze waren bij een beek gegroeid
Zing, zing, wat kwam daarna,
geen heeft er ooit gebloeid, ja.
Zing, zing, wat kwam daarna,
geen heeft er ooit gebloeid.
Er trokken eens vijf jonge mannen,
trots en fier ten oorlog heen.
zing, zing, wat kwam daarna,
terug keerde er niet een, ja.
zing, zing, wat kwam daarna,
terug keerde er niet een.
Er woonden eens vijf jonge vrouwen,
slank en rank aan’t Memelstrand.
Zing, zing, wat kwam daarna,
geen sloot er de huwelijksband, ja.
Zing, zing, wat kwam daarna,
geen sloot er de huwelijksband.