De herdenking van de Eerste Wereldoorlog is nog steeds actueel. Tot en met 1918 zal er meer dan gemiddelde aandacht zijn voor de verschrikkingen van de Grote Oorlog. Maar er is ook een lichtpuntje: het Kerstbestand. Een spontaan ontstane verbroedering tussen de verschillende legers, voor het eerst en het meest uitgebreid ten uitvoer gebracht met Kerst 1914. In 1915 vond het op kleinere schaal plaats (de legerleiding had al flink gedreigd met zware straffen). In de erop volgende jaren vond het niet meer (merkbaar) plaats.
Kerstmis 1914 hadden de slechte weersomstandigheden oorlogshandelingen zo goed als onmogelijk gemaakt. De legers lagen tegenover elkaar in de loopgraven. Een sfeer van “leven en laten leven” ontstond. Soldaten gingen zelfs bij de vijand Kerstmis vieren in de loopgraaf, rondom een kerstboom (die vooral door Duitse troepen werden gebruikt) en er werden cadeaus uitgewisseld. De eerste kerstbestanden ontstonden in Vlaanderen, meer bepaald in de Ieperse sector, op initiatief van Duitse soldaten, vooral Saksische en Beierse troepen. Op sommige plaatsen namen ook Pruisische soldaten deel. Aan de andere kant waren het vooral Britse troepen die deelnamen aan de verbroederingen. Maar ook Belgen en Fransen deden mee. Geschat wordt dat aan het hele westfront ongeveer de helft van alle soldaten samen Kerstmis vierde.
De dag erna volgde op sommige plaatsen zelfs een voetbalwedstrijd in het niemandsland. De meest legendarische wedstrijd zou tussen de Britten en de Duitsers zijn gespeeld, in de wijk Saint-Yvon, in de buurt van Ploegsteert. De Duitsers wonnen naar verluid met 3-2. Deze situatie aan de fronten duurde van een paar uur tot zelfs enkele dagen. Men waarschuwde elkaar indien mogelijk als er een aanval zou komen. Als er in de loopgraven bezoek kwam van legerofficieren, dan werd de tegenstander hiervan op de hoogte gesteld en werd er flink heen en weer geschoten, over de hoofden heen. De dagen erna werden alle lijken, die nog in het niemandsland lagen, gezamenlijk opgeruimd en begraven.
Tijdens het bestand zagen beide kampen van elkaar in dat ze met dezelfde ellende aan het front te kampen hadden. Ze waren allen de speelbal geworden van politici en legerleiding, ongeacht de nationaliteit die de soldaten hadden. Ook bleek de beschrijving van de vijand niet te kloppen met hetgeen de propagandamachines hadden voorgespiegeld. Hier en daar werd zelfs de zin van de oorlog ernstig in twijfel getrokken. Voor het eerst was de enorme waanzin van de oorlog pas goed duidelijk.
Het Kerstbestand (The Christmas truce) is een uitstekende inspiratiebron gebleken voor met name Engelse (folk)muzikanten. Wie enige moeite doet om liedjes over het bestand te achterhalen, zal er snel meer dan twintig kunnen vinden. Van gerenommeerde, maar ook van relatief onbekende artiesten. Het meest fameuze lied is geschreven in 1984 door John McCutcheon: Christmas in the trenches. Alleen al met de verschillende uitvoeringen van dit lied kun je een heel album vullen.
Om de Kerstdagen een positief en tegelijkertijd melancholiek gevoel mee te geven, heb ik een aantal video-clips bij elkaar gezet. Hoe iets lelijks weer mooi kan worden.
