Ambachtelijke mondharpensmid in de Zaanstreek

Door René Paes

Het Noord-Hollandse Assendelft heeft vrijwel de oudste geschiedenis van de Zaanstreek. Opgravingen van enkele jaren geleden hebben aangetoond dat Assendelft vanaf ongeveer 500 voor Christus bewoond was. Minder bekend is dat in Assendelft een unieke mondharpensmid woont, die bijzondere muziekinstrumenten maakt. Steven Stoop (45) maakt op ambachtelijke wijze ijzeren mondharpen in Jakoetische (Noordoost-Siberische) stijl met indrukwekkende klanken.

Steven Stoop

De mondharp is een klein muziekinstrument dat eruit ziet als een soort beugel met twee uitlopers waartussen een lamelachtige spriet bevestigd is. De uitlopers plaats je tussen je tanden en de spriet sla je aan met één of meerdere vingers. Je mondholte versterkt de vibraties, en het geluid wordt bepaald door de vorm en de omvang van de binnenkant van je mond. Met de beweging van je tong en door je adem maak je geluiden hoog en laag met als basis een bourdontoon (drone). Je mond en de mondharp maken muziek. Het instrument wordt in verschillende varianten wereldwijd gemaakt en bespeeld.
In Nederland zijn nog geen handvol mensen actief met het maken van mondharpen. Steven Stoop biedt een veelzijdige reeks modellen aan, geïnspireerd op eeuwenoude Jakoetische tradities en hij maakt ze op bestelling.

– Steven, vertel eens wat over je mondharpen.
‘Ik heb het eigenlijk niet veel over mijzelf. Haha. Ik ben meer op de achtergrond aanwezig. Ik heb lang geleden eens een mondharp gekocht. Stond in een advertentie in de krant. Van iemand die ze vaak uit India meebracht. Deze mondharp was na een week spelen gebroken. Toen besloot ik ze zelf maar te gaan maken. Ik heb een metaalbewerkingsachtergrond. Dus gaan maar. Dit doe ik nu ongeveer 16 jaar. De kwaliteit word alsmaar beter naarmate de tijd vordert. Het mooie van de mondharp is dat zo’n klein instrumentje hele vette dingen teweeg kan brengen, ook in de hoogte en bij anderen. Dat is eigenlijk mijn drijfveer om dit te delen en door te geven. Daar doe ik het voor.’

Internationale Mondharpfestival en Guinness-wereldrecord
‘In 2011 werd ik door Spiridon Shishigin (één van de Jakoetische grootmeesters van de mondharp) uitgenodigd om mee te doen aan een wedstrijd mondharp maken in Jakutsk in Siberië. Het Siberische Jakoetië is het land van de mondharp, of khomus zoals men het instrument daar noemt. De wedstrijd was onderdeel van het zevende Internationale Mondharpfestival, georganiseerd door stichting Khomus Universe. Ik had een goede score gehaald met mijn inzending. Een 7,8. De winnaar had een score van 9.7 of zoiets. Er zijn enkel in Yakutië al zo’n zestig harpsmeden. Daar is moeilijk van te winnen. Ze gaan ook tot het uiterste. Ik heb daar ook nog mee gedaan aan het Guinness-wereldrecord simultaan mondharpen: met 1334 mondharpspelers tegelijk het Jakoetisch volkslied spelen. Dat was echt heel cool.’

Mondharp artikel

Mythologische relevantie
De mondharp is in Jakoetië onderdeel van het nationale bewustzijn en wordt volgens de Jakoeten al drieduizend jaar ononderbroken bespeeld. De ijzersmeden (de mondharpmakers) hebben daar – naast de sjamanen – een mythologische relevantie.

Smidsgilden
‘Ik ben ook nog benaderd door Burtsev om lid te worden van zijn smidsgilde. Erg gecharmeerd natuurlijk. Maar het is er nog niet van gekomen , later misschien.’

Tegenwoordig zijn er vier gemeenschappen van mondharpsmeden in Yakutië: Gogol’s broederschap in het Megino-Kangalass gebied; de school van Burtsev in het gebied Ust-Aldan; Zaharov’s gilde in het Vilyui district en een school in het Verkhnevilyuisk gebied. Zij maken en perfectioneren de acht khomus basistypen voor khomusspelers.

 

– Hoe ben je in contact gekomen met Burtsev?
‘Burtsev zat in de jury van de wedstrijd mondharp maken in Jakoetsk en heeft mede mijn harp beoordeeld. Toen ik thuis kwam werd ik lid van VK.Ru dat is een Russisch facebookachtig netwerk waar ik zo vele mondharpisten uit Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken kon bereiken. Zodoende kwam ik op de smidspagina van Burtsev en kregen we nader contact.’
– Zie je jezelf als een mondharpmaker die in Jakoekische stijl mondharpen maakt, of is dat een onderdeel van je mondharpenmakerij?
‘Khomus is een onderdeel van mijn werk. De Jakoeten maken de beste sound. Daar hou ik mij mee bezig. Ook in mijn eigen modellen. Het geluid is het belangrijkste. Verder maak ik mondharpen voor mensen uit Rusland. Amerika, Duitsland, Japan, Israël, en Nederland. Ze komen soms met bestellingen uit de verste hoeken van de aardbol. Soms geef ik ook workshops hoe je nou zoiets zelf kan maken. Voor de geïnteresseerde die het ook wel eens wil proberen. Erg leuk. Ook speel ik samen met mijn zoontje van tien. Gaat al heel goed moet ik zeggen. Hij heeft echt een talent ervoor.’


Jewsharper.com

Op Steven’s website www.jewsharper.com zie je de mondharpen van zijn hand met namen zoals Drumble, Sonic Range, Big Balder, Black Joker, Aurora, Blade, White Magic, en Stanley Steel. Op de ‘Tone Selector’-pagina kan je het specifieke klankbereik beluisteren van de verschillende modellen. Voor een bestelling kies je een model en een klankbereik. Zo krijg je een instrument op maat. In de knisperende geluidsfragmenten kan je krakende ijskristallen horen, of zoals de Jakoeten dit noemen: sterrenruis. De prijzen variëren tussen de € 25,00 en € 150,00.

Mondharp 1 Mondharp 2 Mondharp 3

Mondharpsymposium
Op 15 februari 2015 neemt Steven Stoop deel aan het mondharpsymposium in De War, Amersfoort. Publiek is welkom.

In dit filmpje is Steven aan het woord in zijn eigen omgeving en kan je meekijken hoe hij zijn mondharpen bespeelt en maakt:

Filmpje van een dankbare koper uit Rusland: Сергей Пыжов , Sergei Pyzhov:

 

Scroll naar boven