Banjara
(Urenproduction & Arts des Mondes, UP22-3-SEP1, Xango Music Distribution)
Uit de verbindende samenklanken van de in België geboren Turkse saz-speler Emre Gültekin (ook zang en percussie), Malabika Brahma (zang, percussie) en Sanjoy Khyapa (dubki, gitaar, bendir, oud en rebab, percussie), beiden van Indische afkomst, ontsproot twee jaar terug al heel wat moois op Namaz. Op Banjara zetten ze hun ambassadeurschap rond de Baul-cultuur verder.
De Bauls vormen binnen India een Bengaalse nomadische minderheid, die doordrongen van hun eigen spiritueel denken het heilige eerder zoeken in de mens, dan in de hemel. ‘Baul’ stamt uit het sanskriet en betekent zowel ‘goddelijk geïnspireerd’ als ‘gek’. Hun liefde voor in rijke metaforen badende poëzie en de waarde die ze toekennen aan de mensheid en de verbindende liefde, sluit sterk aan bij dat van de Turkse Alevieten, waar Emre reeds langer een uitgangbord van is. Hij vertolkt muziek in de geest van de aşık’s, de Anatolische troubadours die van dorp tot dorp trokken om er hun liederen te zingen en leerde dit repertoire van zijn vader Lütfü Gültekin, en van Talip Özkan. Ook zijn diepe warme zangstem valt hierbij niet te versmaden.
Het is vanuit de muzikale tradities van deze twee culturen dat Baul Meets Saz het levenslicht zag. Dit zuiver akoestisch project levert een verrassend eigentijdse klank op, die tegelijk een krachtige en mystieke uitstraling kent. Die uitwisseling verloopt dan ook heel naturel, haast organisch en dit heeft alles te maken met het gegeven dat hun opzet toch wel de ‘banaliteit’ van de gratuite ontmoeting, van muzikanten die eventjes aan het experimenteren slaan, sterk overstijgt. Niet in het minst omdat zich hier een echte dialoog ontwikkelt, vanuit het elkaar empathisch beluisteren en een diep wederzijds respect.
Het openingsnummer Samaye Gele op tekst van de Bengaalse filosoof Lalon Fakir, handelt over het omgaan met de tijd. De zekerheden uit het verleden en de onzekerheden van de toekomst zijn onbereikbaar en oncontroleerbaar. Er weerklinkt dan ook een behoorlijke dosis melancholie, die versterkt wordt door de cello van gaste Annemie Osborne en de duduk van Vardan Hovanissian. Conclusie is dat het beter is om in te zetten op de waarde(n) van het heden. Vardan stapt ook mee in Sanjays’ gitaarspel in diens klaaglied rond het verlies van Luna, het enige instrumentale nummer op deze schijf.
De vader van Emre schreef de muziek voor het gedicht Erenlenin Halveti van de 17de eeuwse sufidichter Niyâzî Misrî, dat de meditatieve paden van de dervish bewandelt die een doorn transformeert in een roos. Voor de titeltrack Banjara werd geopteerd om de liveopname van hun concert op het Ethno Port Poznan Festival van 2019 te gebruiken. Het werd geschreven door Sant Kabir, één van de belangrijkste middeleeuwse mystieke dichters en heiligen in India. Het feit dat we een lange reis voor de boeg hebben tijdens ons leven vormt hier het thema dat met talloze metaforen bezongen wordt.
Bahar, wat staat voor de lente in het Perzisch, voor nieuw leven, wordt gevormd door een kwartier durende suite van melodieën die een persoonlijke hommage vormen voor Printemps, de baby van Jean-Philippe De Gheest (die hier mee de drums bedient) en Lola. Een (te) korte lente, die een chaotisch kluwen van emoties losweekt. Vervolgens trekken ze terug naar Anatolië, waar ze met Biz Dunyadan Gider Olduk een legendarisch gedicht van Yunus Emre terug onder de aandacht brengen, andermaal op muziek gezet door Lüftü, een vredeswens van het zuiverste gehalte, alweer met een sterke instrumentale onderbouw.
Het afsluitende nummer Kanai Daglar is er ook eentje om in te kaderen en vormt de ultieme samenvatting van waar dit trio naartoe wil. Het zet in met Daglar, een melodie van Lüftü waarin hij de bergen verzoekt aan zijn wensen tegemoet te komen. Kanai sluit aan bij het verdriet bij de scheiding van de geliefde. Samen leveren ze de stof om terug verenigd te zijn. Het staat tegelijk symbool voor de verbondenheid die dit trio met elkaar voelt.
Zo slaan zij stevige verbindingsbruggen, op diepe, gelaagde funderingen, en vormt hun muziek een antidotum tegen elke vorm van onverdraagzaamheid en machtswellust.
