Deze enigmatische, aanvankelijk zuiver Nederlandse groep die vanaf 1978 wereldwijd met diverse instrumentale ‘hits’ en meer dan twintig albums furore maakte, is in een nieuwe, vooral in België residerende bezetting, onder de goedkeurende blik van de erflaters aan een doorstart bezig. De van oorsprong Mexicaanse gitarist Pablo Ortiz, in 2007 de benjamin van de groep geworden, verzamelde immers een nieuwe vaste bezetting rond zich. Met een verfrissende insteek, even energiek en acrobatisch, blikken ze terug op de nalatenschap, verbreden ze composities van onder andere Joris Vanvinckenroye uit zijn soloproject Basta! en brouwen ondertussen voluit aan nieuw werk, met als gemeenschappelijke noemer een explosie van geluidskleuren, geïnspireerd door tradities uit alle windstreken. Onmogelijk uit te maken wie van dit vijftal nu eigenlijk de solist is. We waren verrukt zowat de nieuwe première te kunnen bijwonen op Zilleghem Folk Zomercafé, waar ze op 20 juli te gast waren.. En wij niet alleen!
Wat het doet om deel uit te maken van de heropening van kleinschalige culturele evenementen?
Rond dit thema waar we niet omheen kunnen neemt Pablo Ortiz (composities en gitaren) meteen het roer in handen.
“We zijn zeer gelukkig om terug aan de slag te kunnen gaan. Tot voor kort leek het erop dat we geen mogelijkheden zouden krijgen om ook maar ergens te kunnen spelen deze zomer. De situatie was heel onzeker en het is duidelijk dat het voor de hele culturele sector en voor muzikanten in het bijzonder een extreem moeilijke tijd is. Het was daarvoor al moeilijk voor hen om te overleven en met die nieuwe crisis werd het alleen maar erger. Een initiatief als dit festival hier is voor ons als een zuurstofballon. We zijn superblij hier te zijn. Voor ons vormt het ook geen probleem dat dit enkel kan voor een beperkt publiek, want in zekere zin sluit dit aan bij onze muziek die toch een vrij intieme atmosfeer uitstraalt. We verkiezen dit eigenlijk boven hele grote en luidruchtige festivals.”
Een verhaal dat begon in 1978
Flairck, de Nederlandse band die in 1978 werd opgericht door Erik en Hans Visser, Judy Schompers en Peter Weekers, doet bij velen een belletje rinkelen. De groep was in de jaren ‘80 bijzonder succesvol in de Lage Landen en ook ver daarbuiten en ze verwierven een cultstatus binnen de wereld van de akoestische muziek. De oorspronkelijke opzet bestond in het oprichten van een akoestische rockband die zich, hoewel folkgericht, altijd richtte op eigen composities.
De groepsnaam bleef altijd een mysterie, verwijzend naar het Engelse ‘Flair’, het Nederlandse woord ‘vlerk’ dat zowel vleugel als ongemanierde vlegel kan betekenen, en reflecteert op die manier hoe een ogenschijnlijke contradictie overeind kan blijven, die zich uiteraard weerspiegelt in de muziek.
In 2016 hielden de overgebleven originele leden het definitief voor bekeken, en zochten samen met hun benjamin, de in Gent residerende Mexicaan Pablo Ortiz (composities en gitaar) een manier om het ‘merk’ een nieuw elan te bieden.
“Dit nieuwe hoofdstuk in de geschiedenis van de band komt vanuit het idee dat Flairck na al die jaren een project geworden is dat verder gaat dan individuele leden, en dat gezien kan worden als ‘een manier van muziek maken’, eerder dan gewoon de zoveelste bezetting,” aldus Pablo.
Een nieuw hoofdstuk in een epos dat hopelijk nooit een eindplot kent
“Pablo was diegene die al meer dan tien jaar speelde met de oude leden. Hij is diegene die besloot door te gaan met de groep,” brengt Joris Vanvinckenroye (contrabas) aan. “Doordat hij in Gent kwam wonen zocht hij ook nieuwe mensen die niet te ver uit de buurt woonden, omdat dit comfortabeler is om samen te werken en te repeteren.”
Een belangrijke drijfveer maar niet de enige. Er speelde een combinatie van factoren. In het seizoen 2015 – 2016 werkte Pablo nog samen met de stichtende leden Erik Visser en Peter Weekers.
“Plots kwamen ze naar me toe om aan te geven dat ze ermee zouden ophouden, en vroegen me of ik de ‘opdracht’ wou aanvaarden om de organisatie van de groep over te nemen en de ’traditie’ ervan verder te zetten. In zekere zin een moeilijke beslissing, omwille van de grote verantwoordelijkheid die ik op mij nam, omdat het een groep betreft met een grote geschiedenis. Anderzijds vormde het natuurlijk een aantrekkelijk aanbod en het was uiteraard een hele eer dat ze vertrouwen in mij stelden. Ik woonde al een tijdje in België en was het wat moe om soms bijna dagelijks over en weer te rijden naar Utrecht om te repeteren. Vooral met Peter beslisten we dan ook zowel in Nederland als in België op zoek te gaan naar nieuwe muzikanten.”
Ook al bleek er na het openstellen van de vacatures zeker belangstelling uit Nederlandse hoek, stonden vooral hier veel muzikanten klaar om zich voor te stellen.
“Voor mij was het dus praktisch interessanter om eerst te kijken of ik muzikanten dichterbij kon vinden. Maar het belangrijkste was, dat toen we startten met audities voor de selectie, we tegen enkele ongelooflijke mensen aanliepen van wie we nooit hadden gedacht dat we die konden vinden. Vooral Joris was een aangename verrassing, nog meer wanneer we voeling kregen met wat hij realiseerde met Aranis, een groep die we daarvóór niet kenden. En hetzelfde kan gezegd worden van de andere leden, die met uitzondering van de Nederlander Jeroen Goossens (fluiten en houtblazers) uit deze audities naar voor traden.”
In dat vijvertje kwamen immers ook de violistes Anouk Sanczuk en de uit Kazakhstan afkomstige Zhazira Ukeyeva bovenuit spartelen.
“We moesten dan ook besluiten om de Nederlandse audities af te blazen,” vervolgt Pablo. “Die praktische redenen zijn secundair geworden aan de kwaliteit van de nieuwe bezetting. Heel de organisatie is dan ook verhuisd naar België. We zijn ook heel gelukkig dat we recent terug een connectie konden herstellen met Nederland, door de komst van Jeroen Goossens, die vroeger al met Flairck had samengewerkt en die de fluit terug binnenbracht in de bezetting. De eerste line-up was er één met drie violen, contrabas en gitaar… Terwijl de fluit altijd een essentieel onderdeel heeft uitgemaakt van Flairck. Zo kwamen heel wat elementen geleidelijk in verbinding met elkaar en hebben we nu een heel interessante combinatie.”
We polsten ook even de mate waarin Joris reeds vertrouwd was met Flairck.
“Ik heb Flairck leren kennen in de jaren 90, via het album Gouden Eeuw,” vertelt hij ons, “en ik had ook enkele platen van hen voordat ik in contact kwam met Pablo. Of Flairck ook mijn muzikale ontwikkeling heeft beïnvloed in die jaren (toen we nog met Troissoeur optraden) valt moeilijk te zeggen. Uiteraard voelde ik al aan dat we ergens een gemeenschappelijke noemer hadden. We werden met Troissoeur en zeker later met Aranis trouwens vaak vergeleken met Flairck.”
Met deze nieuwe vaste bezetting willen ze het oude materiaal onderhouden en zelf nieuw ontwikkelen. Daar zijn ze al een aardig stuk mee op weg.
“Er is een groot verschil tussen liveconcerten en een album natuurlijk,” vertelt Joris. “Live is er de geschiedenis van Flairck, die je niet kunt negeren. Dus kunnen we niet naast hun bekendste nummers. Een van hun allergrootste, dat ze waarschijnlijk op elk concert zijn blijven spelen Variaties op een dame, moeten we gewoon blijven spelen,” denkt hij. “Het is een heel mooi stuk en het is nog steeds opwindend om het te spelen.
Er zijn altijd die reacties in het publiek, ook al kennen ze het niet, er is iets magisch met dit nummer. Een nieuw album scheppen vormt een ander verhaal, en gezien Pablo en ikzelf allebei componeren., proberen we in de stijl van Flairck te schrijven, we willen niet breken met hun geschiedenis en er tegelijk een nieuw hoofdstuk aan breien. Soms starten we met een oud nummer dat we compleet gaan verbouwen, vertrekkend van een stuk melodie of een baslijn, waar we dan onze richting mee uitgaan. Die is natuurlijk verschillend van die van de ‘oude’ Flairck, maar het hoeft voor de liefhebber geen shock op te leveren. Het blijft de stijl behouden.”
De eeuwige vraag hoe hun muziek te omschrijven…
“Dat is altijd een moeilijke vraag geweest,” zucht Pablo, “die in bijna elk interview terugkomt. Het is problematisch omdat er reeds van bij het prille begin zoveel ingrediënten ingeslopen zijn, en dat is nu niet anders. Wat we proberen te doen, alweer in de lijn van de traditie van de groep, is aan de globale klank van het vijftal, de verschillende persoonlijkheden van de leden toe te voegen. Elk van ons komt vanuit een andere achtergrond en we proberen altijd het potentieel van elke muzikant te maximaliseren. Erik Visser was hierin een meester, hij wist niet alleen heel goeie muzikanten binnen te lijven, maar hij wist hen ook te laten exploreren (en exploderen nvdr.) zodat ze gingen ‘stralen’. Wij proberen hetzelfde te realiseren.
De ingrediënten blijven veranderen en hebben een impact op de globale klank. Het is moeilijk om er precies de vinger op te leggen. In het begin waren er constanten, er was een zekere invloed van de Ierse muziek, want Erik Visser woonde trouwens een tijd in Ierland en was vol van die muziektraditie. Maar Flairck was nooit geïnteresseerd in het spelen van traditionele muziek op de traditionele manier. Het ging meer om het in zich opnemen van die invloeden en die smaken mee te nemen in een eigen recept. Er is zeker ook de invloed van de balkanmuziek, voornamelijk op vlak van ritme. Maar opnieuw gebruikt op een andere manier. De meesten van ons hebben ook hun klassieke scholing als achtergrond, ook al behoorden we op school misschien niet tot de beste,” grapt hij. “Invloeden zijn er zeker ook uit die hoek.”
Hij luistert zelf graag naar klassieke rock en prog-rock bands, heeft voeling met polyfonische oude muziek, en ontdekt graag folktradities uit diverse landen.
“Wat mij daarin het meest aanspreekt, is dat die geënt is op diepe wortels, en een direct product is van een bepaalde cultuur met zijn geschiedenis en gevoeligheden.”
Vooral gaat zijn interesse, net als bij de andere groepsleden trouwens, uit naar elke muziekuiting met een open visie, die niet wordt bepaald door afgebakende wetmatigheden of commerciële belangen.
“We proberen al die ingrediënten samen te brengen op een manier dat je kunt zeggen dat het systeem niet veranderde , maar het resultaat altijd anders is, omdat de ingrediënten altijd verschillen,” voert hij aan. “Er steekt ergens een mooie contradictie in,… ‘Het is iets dat hetzelfde is , wat betekent dat het altijd verschillend is’.”
Een doordenkertje. Op mijn aangeven dat hun muziek hoe dan ook geworteld is in de aarde en niet zomaar uit de hemel komt vallen, schatert hij : “Neen, soms denk ik dat de inspiratie vooral uit de hel komt! Wanneer je nu muziek maakt kan alles invloed hebben, je eigen leven, je ontmoetingen met mensen, je ervaringen, de muziek die je beluistert… Als je veel naar oude muziek luistert zal dit ook ergens in je composities sluipen. Dat is wat we doen, we proberen niet kunstmatig invloeden te vermengen, maar gewoon een tof nummer in elkaar te steken. Daarna, soms jaren later, kom je er misschien op uit dat een fragment precies wat Zweeds of Frans gekleurd is.
We bouwen die dingen niet op een rationele manier in, soms realiseer je het niet op het moment zelf, maar ga je er later over reflecteren. Wat ook altijd aanwezig was bij Flairck, is het feit dat heel wat van de klank en de invloed kan komen van de instrumenten zelf, als we bijvoorbeeld instrumenten uit andere culturen gebruiken. Dat is nu weer heel duidelijk nu Jeroen terug meespeelt in de groep. Hij bespeelt veel instrumenten uit heel verschillende landen en achtergronden. En zelfs wanneer je die gebruikt op ‘onze’ eigen specifieke manier, zal de klank ons naar daar voeren, naar Latijns-Amerika, de Balkan,… Dat is ook een deel van het opzet. Het blijven experimenteren met verschillende klanken en combinaties die misschien niet traditioneel of conventioneel zijn, maar er voor ons toe doen.”
De basisset van de groep blijft gerespecteerd, van in het begin bestaande uit uit gitaar, contrabas, gitaar, viool en fluit.
“Momenteel kennen we de luxe twee violen in de groep te hebben, die heel verschillend van elkaar klinken,” vervolgt hij. “Er is Anouk die heel veel ervaring heeft met folkmuziek en ze heeft dat soort benadering van de viool die iets heel unieks toevoegt aan de groep. En er is Zhazira die haar achtergrond meebracht. Ze is een hoog geschoolde klassieke violiste en brengt hiermee een heel eigen ‘spirit’ binnen in het geheel. Ook al spelen ze hetzelfde instrument, ze vertrekken vanuit een heel verschillende persoonlijkheid en dat vormt een grote meerwaarde.”
Terugkerend naar een poging een etiket te kleven stelt Pablo dat er geen label op te kleven valt.
“Ik beschouw het zelfs als een troef om mensen hierdoor op het verkeerde been te zetten en steeds verrassend uit de hoek te kunnen komen. We nodigen het publiek uit om risico’s te durven nemen en uit hun comfortzone te stappen.”
Hun huismerk stoelt op een energie, een krachtig en virtuoos vuurwerk vanuit de instrumenten. Ook een theatraal aspect mag niet ontbreken, wat vooral op concerten het geheel een extra uitstraling oplevert. Eén van de grootste uitdagingen bestaat er overigens in ‘verhalend’ te zijn vanuit instrumentale muziek.
Uitkijken naar voorstellingen van het eerste album van de nieuwe Flairck?
“We planden de opnames te doen in maart en april” vertelt Joris ons. “Door de corona crisis konden we natuurlijk niet samen de studio intrekken. Sinds juni werkten we er één per één aan, en nu gaan we hiermee heel snel door om alles af te krijgen. We doen er alles aan om begin oktober de release ervan klaar te hebben. Het album zal uitkomen bij Homerecords. Ondertussen zijn er enkele concerten gepland in Nederland en België. Er liggen momenteel een tiental bevestigde concerten vast, maar natuurlijk moeten we nog afwachten hoe alles evolueert en welke de richtlijnen zullen worden. Sommige arrangementen zullen misschien anders moeten verlopen, tweemaal spelen voor een kleiner publiek bijvoorbeeld, het is allemaal nog wat afwachten dus… Maar we hebben nog tijd om dat allemaal wat te organiseren. “
“We hopen dat de cd een mooi resultaat oplevert”, vervolgt Pablo. “Het is een belangrijk album omdat het de eerste is die we met de nieuwe bezetting realiseren. Het is ook de eerste in vele jaren met compleet nieuw materiaal en we hopen uiteraard dat dit slechts een begin zal zijn van een nieuw tijdperk. Het is grappig dat we, voordat de lockdown startte, beslisten ons album Back alive te noemen, omdat de logica van het verhaal van de groep volgde. Maar gezien de situatie waar we allemaal inzitten door het virus, krijgt de titel natuurlijk een nieuwe bijkomende betekenis.”
www.flairck.com
www.zilleghemfolk.com
Voorlopige concertagenda
- 11 oktober 2020 Fletcher Hotel-Restaurant Boschoord (Oisterwijk, NL)
- 24 oktober 2020 Cacaofabriek (Helmond, NL)
- 6 november 2020 OC d’Iefte (Deerlijk)
- 20 december 2020 Pasveerzaal/FluXus (Zaandam, NL)
- 9 januari 2021 Poppodium de Peppel (Zeist, NL)
- 20 maart 2021 Kultuurschuur (Wetteren)
- 27 maart 2021 CC Merksem
- 1 mei 2021 Podium Kloosterhof (Hoogerheide, NL)
