Folk och Rackare – Rackarspel

Tekst: Eelco Schilder
Vraag een willekeurige Zweedse muziekgroep die zich bezighoudt met traditionele muziek wie hun grote voorbeeld is. Grote kans dat de naam valt van de band Folk och Rackare. Was het Garmarna die met hun cd Guds speleman een groot publiek verbaasde met hun ‘nieuwe’ benadering van de oude Zweedse ballades, luister naar de in 1978 verschenen lp Rackarspel van Folk och Rackare en je weet precies waar Garmarna in die tijd de mosterd haalde. Na lang speuren, e-mail adressen die niet meer werkten, foute telefoonnummers, lukte het uiteindelijk om in contact te komen met Carin Kjellman, de toenmalige leadzangeres en samen met Ulf Gruvberg de oprichter van Folk och Rackare.

Ze lijkt helemaal niet verbaasd dat een Nederlands blad aandacht wil besteden aan haar groep die officieel al meer dan vijftien jaar niet meer bestaat. Ze is goed op de hoogte van het feit dat de groep inmiddels een inspiratiebron is voor velen en met een ongelofelijke dosis enthousiasme vertelt ze uitgebreid haar verhaal.

Luister via Spotify:

Beginperiode

Carin begon met gitaarspelen na het bezoeken van een Donovan-concert ergens aan het einde van de jaren zestig. Ze genoot in die tijd van Pentangle en vroeg zich af of de liederen die ze zongen ook binnen de Zweedse traditionele muziek gevonden konden worden.

Carin: ‘De liedjes die ik op school leerde waren van die geromantiseerde liedjes die vaak op een ouderwetse manier voor de piano waren bewerkt. Ik had het gevoel van, er moet toch ook wat anders zijn? Als er in Engeland van dat mooie materiaal is waar bijvoorbeeld Pentangle mee kwam, waarom zou dat er dan niet in Zweden zijn? In 1970 ontmoette ik Ulf Gruvberg en die bleek dat gevoel met me te delen, samen gingen we in bibliotheken op zoek naar ‘andere’ volksliederen dan die we van onze schooltijd kenden. Het was ontzettend moeilijk in die tijd om bij de archieven naar binnen te komen, het was echt een fulltime bezigheid om teksten te lezen en oude opnames te luisteren. Mocht je dan eindelijk wat gevonden hebben dan was het een nog grotere kunst om de juiste melodie bij een tekst te vinden, vandaar dat ik op een later tijdstip ook zelf melodieën ben gaan schrijven. Erg grappig is dat een van onze meest bekende melodieën Harpans kraft door veel muzikanten gespeeld wordt als een traditional, terwijl dat een nummer is waar ik zelf de melodie bij geschreven heb. (Beluister Harpans kraft.)  Wat dat aangaat hebben de groepen van nu het een stuk makkelijker, het meeste materiaal is nu goed gearchiveerd en open voor iedereen die dat zou willen. In 1974 brachten Ulf en ik onze eerste lp uit Med rötter i medeltiden (Met wortels in de middeleeuwen) onder onze eigen naam. Dit was meteen een groot succes, veel concerten en goede kritieken. De lp is nog volgens een traditionele benadering, dit veranderde in de loop van de jaren langzaam.

Onze tweede lp brachten we ook onder onze eigen naam uit en die gaven we de titel mee Folk och Rackare. We gebruikten al wat meer invloeden uit de rock muziek maar nog steeds klinkt de lp traditioneel. Inmiddels speelden we samen met een aantal vaste muzikanten en werden we in plaats van een duo een kwartet. We besloten toen om niet meer onder onze eigen namen maar onder de groepsnaam Folk och Rackare op te treden.
Naast Ulf en ik kwamen Trond Villa, die eerder bij het Noorse Folque had gespeeld, en Jørn Jensen bij de groep. In 1978 namen we als groep onze eerste lp op: Rackarspel.’

Rackarspel

Met Rackarspel wist Folk och Rackare de basis te leggen voor een samenwerking die bijna tien jaar zou duren. De mengeling van de oude ballades met rockinvloeden uit die tijd, bleek nationaal aan te slaan. Het openingsnummer van de lp Vänner och fränder is nog steeds Carin´s favoriete nummer en deze versie werd door Garmarna bijna letterlijk overgenomen op hun cd Guds speleman.

Carin: ‘Ik moet moeite doen om me echt veel van de opnames te herinneren. Het was de eerste keer dat we als groep werkten en ik weet dat dit motiverend werkte, er kwamen veel nieuwe ideeën tevoorschijn. We toerden veel maar nog niet buiten Scandinavië. De opnames verliepen rustig, we namen de songs live in de studio op. We deden veel schoolconcerten wat een goede oefening is omdat je direct en duidelijk response krijgt.

Naast de band hadden we een aantal gastmuzikanten. Åke Sundqvist speelde mee en was in die tijd ook de drummer van ABBA, bassist Sten Forsman speelde in de band Kornet en tot slot speelden we met multi-instrumentalist Thomas Lundqvist. Het album werd goed ontvangen ook al waren er kritische geluiden. De traditionele muziekliefhebber vond ons veel te innovatief, terwijl de folkrock liefhebber vond dat we niet dat ‘Engelse’ folkrock geluid hadden, waarvan ze hoopten dat we dat zouden hebben. We waren echt bezig met het ontwikkelen van ons eigen geluid, het was niet Engels, het was Zweedse muziek die we maakten.

Wij waren dan ook tevreden met het resultaat, we hadden echt het gevoel dat we iets nieuws hadden ontwikkeld. Het was wel een beetje pionieren, we moesten dingen uitzoeken die tegenwoordig vanzelfsprekend zijn zoals: hoe versterken we onze akoestische instrumenten zonder het natuurlijke geluid te verliezen? Wat ik me ook nog herinner is de fotosessie voor dit album. We hadden een prachtige serie gemaakt waarbij ik eerst een kikker zoende, vervolgens in mijn mond hou en tot slot kijk alsof ik hem heb ingeslikt. Ik vond de serie erg grappig, maar de anderen vonden dit net een stapje te ver gaan en dus kozen we voor een andere foto.

Na deze lp hebben we nog drie andere lp’s opgenomen waaronder er een met Richard Thompson, waar we nog steeds wel een beetje trots op zijn. In 1985 kwam er officieel een einde aan het bestaan van de groep Er was geen ruzie of zo, we hadden het gevoel dat we alles hadden gedaan wat we als groep wilde doen en dus was het logisch om op dat moment te stoppen.’

Invloed

Ik meldde al eerder dat veel muzikanten van nu zich door de band laten inspireren en dan vooral door het werk vanaf de lp Rackarspel. Wat is dat toch in hun muziek geweest dat het zo een bron van inspiratie is voor velen?

Carin: ‘Het is heel moeilijk om te zeggen wat het nu precies is wat mensen in onze muziek aanspreekt. Ik heb daar veel over nagedacht en ik denk dat het toch de tijdloosheid van de muziek is. Als ik nu de nummers hoor klinken ze nog steeds fris en actueel. We waren ook echt heel bewust in het kiezen van materiaal, alle liederen zijn de beste van de vele versies die we vaak van nummers vonden. Dit duurde ook het langst: het kiezen van de juiste versie, niet het bewerken ervan. Daarnaast was er de juiste chemie tussen de vier muzikanten. Niemand kon vervangen worden, dit geluid konden we alleen bereiken met precies dit groepje muzikanten.

Ook het feit dat ik al eerder heb genoemd dat we ons niet hebben laten meesleuren in de Engelse folkrock stijl, maar echt een eigen Zweedse stijl ontwikkelden maakt denk ik dat onze muziek nog steeds leeft. Eigenlijk hadden we gewoon plezier, waren fanatiek en op een of andere manier bereikten we een balans tussen traditie en de dringende behoefte de oude muziek van die tijd te maken op onze eigen manier.

Toen we in 1996 voor een reünie optreden op een festival waren, was de response overweldigend. De organisatie had ons de kleine tent toebedeeld en dit bleek een onverwachte inschattingsfout. Echt een grote menigte was gekomen om ons te zien spelen en het kostte ons twintig minuten om door die menigte heen het podium te bereiken. Jong en oud stond daar wild enthousiast naar ons te luisteren.

Toen kreeg ik pas echt het gevoel dat onze muziek van alle tijden is. Naast dit reünieoptreden komen we eigenlijk zelden nog samen om op te treden. Wel zijn we allemaal in de muziek blijven hangen. Ulf werkt voor de Zweedse radio en produceerde oa de cd Kaksi van Hedningarna. Jorn maakt alleen nog maar ‘vroege’ muziek, een interesse die die eigenlijk altijd heeft gehad. Trond werkt overal en nergens als muzikant en ikzelf heb samen met mijn man een club waar artiesten, die wij leuk vinden, optreden. Daarnaast heb ik na Folk och Rackare veel jazz gezongen en een aantal keren met een symfonieorkest. En heel soms, heel soms zingen we als groep nog wel eens samen.’

Dit artikel kwam tot stand met de hulp van Ulrika Boden van de groep Ranarim ) en Peo Drangert van de groep B.A.R.K http://bark.nu/)

Discografie:

Lp´s
Med rotter i medeltiden
(1974 sonet)
Folk och Rackare
(1976 YTF)
Rackarspel
(1978 YTF)
Anno 1979
(1979 sonet)
Stjarnhasten
(1981 sonet)
Rackbag
(1985 amalthea)

Cd´s
Folk och Rackare 1976-1985 (resource)
Stjarnhasten
(resource)

Dit Meesterwerk is geschreven door Eelco Schilder en verscheen eerder in © New Folk Sounds 90, dec 2003/ jan 2004

1 gedachte over “Folk och Rackare – Rackarspel”

  1. Ik heb de groep een aantal keren zien optreden in Nederland in de 80-90-er jaren en dat maakte veel indruk. Er kwam ook goede muziek uit Zweden klonk het in een land dat geteisterd werd door ABBA op de radio.

Reacties zijn gesloten.

Scroll naar boven