Meer liedjes over de Eerste Wereldoorlog, deel 10: Een brief van het front

Uit de grote hoeveelheid bladmuziek en vliegende blaadjes die ik vond met liedjes over de Eerste Wereldoorlog, maakte ik een afgewogen selectie om een beeld van Nederland in de periode 1914 -1918 te geven. Dat we neutraal waren in die oorlog, wil niet zeggen dat hier alles naar wens ging. Problemen waren er genoeg, die hun weg vonden in een keur aan liedjes. Per artikel besteed ik telkens aandacht aan één lied, waarvan ik een eenvoudige opname met zang en gitaar maakte.

In deze laatste aflevering van Meer liedjes over de eerste Wereldoorlog een lied waarvan er onduidelijkheid is over de herkomst. Er zijn bronnen die er op wijzen dat het gaat om een straatlied. Maar er is ook reden om aan te nemen dat Een brief aan het front werd geschreven door J.H. Speenhoff. Het is in ieder zeker dat de dichter-zanger het op zijn repertoire heeft gehad.
Er is een aankondiging van een optreden van Speenhoff waarbij het lied nadrukkelijk wordt genoemd als te brengen repertoire. Een brief van het front is echter geen typisch Speenhoff-lied, niet qua tekst en ook niet qua melodie. J.H. Speenhoff trad tijdens de mobilisatie regelmatig op voor de opgeroepen soldaten. Mogelijk heeft hij bij het samenstellen van het repertoire voor deze doelgroep zijn oor ook te luisteren gelegd bij de straatzangers. Maar het zou even goed andersom kunnen zijn; dat de straatzangers dit aangrijpende lied van Speenhoff leenden. Hoe dan ook, Speenhoff heeft het zelf nooit opgenomen. Althans, er is geen opname van bekend. Wel nam hij de tekst en de muziek van het lied op in Soldatenliedjes en in de zesde bundel van Liedjes, wijzen en prenten.

Het werd echter wel door anderen opgenomen, zij het dat het in alle gevallen gaat om in kleinere kring verspreide opnamen.
De oudste opname van Brief van het front die ik ben tegengekomen is die van de Zeeuwse zanger Noach Minderhoud, die het zingt op de door Cobi Schreijer samengestelde lp Wie maakt me los? waarop door Schreijer verzamelde straatroepen te horen zijn, en ook enkele daarbij aansluitende liedjes. De Zeeuwse zanger was toen al behoorlijk op leeftijd, wat ook in zijn voordracht terug te horen is. Toch is het een aangrijpende uitvoering. Misschien juist daarom.

Noach Minderhoud

De politieke theaterwerkgroep Proloog gebruikte de versie van Minderhoud als blauwdruk voor hun eigen interpretatie, zoals die te horen is op de lp De klucht van Pierlala (vier eeuwen muzikaal verzet), een weerslag van het theaterstuk met dezelfde titel. In het bij het theaterstuk uitgegeven boekje staat de verwijzing naar de uitvoering van Noach Minderhoud, en dat het om een straatlied gaat. Het einde van het lied werd door Proloog echter wel aangepast vanwege hun politieke overtuiging: er wordt opgeroepen om niet te sterven voor het vaderland.

Proloog – Brief van het front

Aad Klaris is een Rotterdamse muzikant, zanger, liedschrijver en producer. Hij schreef onder andere voor Peter Blanker de tekst voor ’t Is moeilijk bescheiden te blijven. Hij scoorde zelf een hit onder het pseudoniem Lodewijck van Avezaath. In 2021 maakte Klaris een album onder de titel Ode aan Koos Speenhoff. Eén van de door Klaris uitgekozen nummers is Brief aan het front. Geen twijfel hier dus over de herkomst van het lied. Nog een Rotterdamse uitvoering is die van Flip Spiekerman, een Amsterdamse zanger/gitarist die samen met Marcel Gerritse het duo De Mirando’s vormt. Roland Vonk liet in zijn radioprogramma Archief Rijnmond op 6 maart 2022 een door hemzelf gemaakte opname van Brief aan het front horen.

Flip Spiekerman – Brief van het front

Mijn eigen opname van Brief aan het front maakte ik in 2016 met mijn neef Berend. Ik koos er voor om het lied een bluesgevoel mee te geven, wat ik vind passen bij het akkoordenschema en het onderwerp. Ik was toen al bekend met de versies van Noach Minderhoud en Proloog.

Hans van Deelen – Brief van het front

En hierbij nog een ‘vliegend blaadje’, zoals door straatzangers werd verkocht bij hun straatoptredens.

Scroll naar boven