Nieuws uit denemarken: 4 cd’s

Violist Steen Jagd Andersen kwam in 1974 in contact met onder meer de traditionele accordeonist (en violist) Thomas Thomsen. Dit vormde de aanzet tot een jarenlange gedeelde carrière waarin ze her en der balavonden, huwelijken, enzovoorts in de oude Deense stijl gingen verzorgen. Hij kwam een tiental jaar terug in contact met de violist Kristian Bugge en pianist Malene Daniels Beck, en sindsdien vormen ze ook een trio dat gegrond is in traditionele melodieën, naast eigen composities.

Het werd stilaan tijd om de eigen composities en bewerkingen van Jagd, hoofdzakelijk aansluitend bij die danstraditie, in een nieuw project onder de aandacht te brengen. Weten ze hierbij te verrassen? Soms wel!
Zijn Afrikaneren speelde aanvankelijk als een zuivere wals in zijn hoofd, waarna hij zich liet verleiden om er kleine Afrikaanse ritmische elementen tegenin te laten opspelen. De Salonskottish is er eentje die aanvankelijk tot het repertoire van Ballast, één van zijn bands, behoorde. Uiteraard ontbreken ook polka’s, marsen en cirkeldansen niet op het repertoire. We maken kennis met een Engelsk, beschreven als een wervelende dans die vanuit Zweden Denemarken binnenkwam.

Met Den tætte hopsa, een vluggertje dat doorgaans op een groepsdans volgde en in vertraagde versie gespeeld en gedanst richting scottish gaat. Zijn ingetogen Elegie sluit heel nauw aan bij het patroon van een Schotse lament. Melodisch is zijn Karnevals, jaren geleden gecomponeerd in de vroege uurtjes in Zwitserland eveneens een bijblijvertje, terwijl het met Ida Bleska, een doudlebskapolka, even richting Tirol gaat, en er even het vuur insteken met een rockerig Wild thing (van The Troggs, weet je nog).

Voorts vinden we nog enkele kwadrilles terug, naast een bruiloftsmars en een ‘Trek’ een melodie voor een Trekantet sløjfe, een driekoppelsdans uit het westen van Jutland. Afgesloten wordt met een innig mooie wals uit de reeks ‘de dood en het meisje’,… Mr. Peanut.      

Een vijftien tal jaar terug verzamelde de uit Selsø afkomstige Svend-Erik Pedersen enkele buddies uit de folkscene van Roskilde rond zich om een aantal van zijn eigen melodieën op te nemen, uitgebracht in 2008 als Selsølåter (Go0408). Sindsdien bleven ze als groep bestaan, terwijl ze zich tegelijk ook met dezelfde bezetting outten als folk-rockband onder de noemer Rocky Roads.

Voor het hier ter bespreking voorliggende nieuwe album (‘Regendanser’) zocht Pedersen de samenwerking met zanger en songwriter Per Fjord. Selsølåter, bestaande uit Simon Andersen (gitaren, bas, mellotron en zang),  Jesper ‘Gaf’ Kirkbøl (drums, percussie), Steen Dahl (grand piano, hammond), Bjarne Lund Jensen (viool, altviool, hardanger) en Pedersen zelf (viool, Ierse bouzouki, gitaar, zang) vertolkt een aantal van hun eigen vocale en instrumentale spinsels. Ze laten zich hierbij begeleiden door een aantal zingende gasten, waaronder Per Fjord, Amalie Johansen, Sofie Lund Tonnesen, Grethe Aagaard en Lennart Larsen (ook mondharp), terwijl her en der trompet en bugel (Carsten Andersen) en tenorsax (Mik Neumann) het geheel wat komen inkleuren.     

Samen vertolken ze een aantal eigen vocale en instrumentale melodieën, waarbij ze voor hun inspiratie deels hun oren richten naar de Scandinavische instrumentale en folksong traditie.  Onderweg pikken ze evenwel heel wat graantjes mee uit de blues, pop en rock, en zijn Zuid-Amerikaanse ritmes, swing jazz en expressieve klanktapijten met koorzang en recitatieven facetten die her en der opduiken. Aan verrassingen in de arrangementen dus geen gebrek.

De teksten zijn vaak heel ernstig, hoewel een portie humor altijd wel achter de hoek gluurt, spijtig genoeg niet zo gemakkelijk te vatten voor wie de taal niet meester is. En daar is het Pedersen en Fjord uiteindelijk wel om te doen, het vertellen van goede verhalen in een verpakking die blijft boeien. Ze spelen hierbij heel sterk op veilig door niet enkel in het instrumentarium breed te gaan variëren, maar bovendien gebruik te maken van een handvol zangers die nu eens rauwe kracht, dan weer lyrische schoonheid dienen toe te voegen. Op zich levert dit inderdaad een dozijn interessante vertolkingen op, maar dreigt de cohesie, het bindmiddel wat te ontbreken.

De leden van dit trio, bekend van talrijke andere bezettingen, zullen heel wat liefhebbers niet vreemd in de oren klinken. Clara Tesch (viool) en Mads Kjøller Henningsen (dwarsfluit) ontmoeten Julian Svejgaard (piano) hier in een eerbetoon aan een tweetal 19e eeuwse speelmannen. Søren Christensen (1835-1913), een boerenzoon die over een benijdenswaardig muzikaal gehoor bleek te beschikken en al vroeg het op partituur zetten van andermans en (geleidelijk aan ook) eigen melodieën beheerste. Hij leerde viool spelen in Hellested en werd snel een veelgevraagd opluisteraar van feestjes en regionale bijeenkomsten, en bracht het ook tot dansbegeleider in een Kopenhaagse nachtclub.

Na zijn huwelijk met een boerendochter in 1860 legde hij zich toe op de landbouwerstiel, en ontpopte zich vooral tot een heel begaafde ontwerper van allerlei op paardenkracht werkende landbouwmachines. Zoveel eer kwam hem toe om op zijn begrafenis door niet minder dan 25 paarden naar zijn laatste rustplaats gebracht te worden. Het was pas kort voor zijn dood dat hij viool en pen definitief naast zich neer legde, en zijn melodieënschrift schonk aan zijn oudste kleinzoon Niels Aage Andersen (1896-1975). Hij vulde al snel de leeg gebleven vellen in door andere bladmuziek te kopiëren en op die manier een handvol nieuwere melodieën uit het begin van de twintigste eeuw toe te voegen. Hij werd op zijn beurt een veelgevraagd trompettist op huwelijken en bals.

Het is in een bloemlezing van dit uit een driehondertal dansmelodieën bestaand materiaal dat dit trio zijn tanden in wist te zetten. In tegenstelling tot in hun andere bezettingen zagen ze er een uitdaging in om deze selectie als traditionele Deense dansmuziek ten gehore te brengen, evenwel zonder dat eentonigheid zou moeten dreigen. Daarom beperkten ze de inbreng van gastmuzikanten tot het strikte minimum. Hier en daar begeleidt Lars Hansen hen op mondharmonica, terwijl op een tweetal nummers ook contrabas (Malte Zeberg), snarentrom (Anders Kjøller) en gitaar (Jacob Tesch) mee in de achtergrond verschijnen.    

Deze beloftevolle multi-instrumentaliste en componiste pakte zopas uit met haar eerste album onder eigen naam. Toch is ze niet aan haar proefstuk toe, als hoog in het vaandel gevoerd lid van de Scandinavische folkscene. Ze kan aardig uit de voeten op viool, nyckelharpa en hardanger en zette zo haar stempel eerder op projecten als Tailcoat, Penny Pascal en Mynsterland, en dit leverde haar in 2016 en 2019 reeds een Danish Music Award Folk op als talent van het jaar en dit omwille van haar muzikale inventiviteit, een klare visie en hoogwaardig componeerbeest.

Haar inspiratie haalt ze uit haar talrijke, sterk contrasterende ervaringen en emoties in de voorbije jaren. Hierbij wisselden warme, goede en koude, moeilijke werelden elkaar af. Hierin drongen vooral emoties van pijn en dankbaarheid elkaar af. Het voedde haar bewustzijn dat wat we hebben en zijn, er enkel is omdat we elkaar hebben. Dit vormt de rode draad rond Skyklokke, vrij vertaald ‘wolkenklok’, een woord dat ontsproot aan haar eigen fantasie, als metafoor voor het opgesloten zitten in je eigen gedachten. Alsof die gedachten wolken zijn die rondom jezelf drijven in een grote bel, waardoor het moeilijk wordt om nog iets anders waar te nemen.

Ze brengt dus negen nummers van eigen hand, en begeleidt zichzelf hierbij afwisselend op viool, nyckelharpa, hardanger en altviool. In haar begeleidingsband vinden we – met Villads Hoffman (cittern), Petrus Dillner (nyckelharpa) en Anna Østerby (accordeon) – niet de minsten terug.