Eindelijk! De eerste en belangrijke biografie door Olivier Todd over Jacques Brel, in 1984 verschenen als Jacques Brel, une vie, is in het Nederlands vertaald en uitgegeven. Uit de inleiding leid ik af dat de vertaalster een licht door Todd bijgewerkte versie van het boek uit 2008 heeft gebruikt.
Ik heb me in al die jaren vaak afgevraagd waarom dat boek niet in het Nederlands werd vertaald. Dezelfde vraag stelde ik mij omtrent die andere biografie Grand Jacques Le roman de Jacques Brel van Marc Robine, die vier jaar later verscheen.
Robine benadert Brel vooral als chansonnier. Todd schreef een lijvig boek over het leven en werk van de mens Jacques Brel. Liefhebbers van Brel die er niet tegen opzagen een dik boek in het Frans te lezen, zullen die biografie al vele jaren geleden hebben doorgenomen. Vandaag, bijna veertig jaar na de dood van Brel, kunnen ook Nederlanders en Vlamingen die het Frans minder machtig zijn, kennis maken met dat belangrijke werk over de wereldberoemde zanger.
Todd werkte aan dat boek, minder dan vijf jaar na Brels overlijden en kreeg toegang tot tal van documenten en brieven uit de entourage van Brel. Zowel Brels vrouw en kinderen als zijn minnaressen en dichtste vrienden hebben heel wat getuigenissen aangebracht die de schrijver tot een, soms wat saai maar zeer verhelderend, geheel heeft verwerkt. ‘Grand Jacques’ zoals Brel zichzelf noemde in een van zijn vroegst opgenomen chansons wordt hier ten voeten uit beschreven met zowel zijn mooie als minder flatterende trekken. Het boek verduidelijkt heel veel van wat deze man bezielde en hem tot veel van zijn chansons inspireerde.
Eindelijk is dat belangrijke Brel-boek nu in het Nederlands te koop. Uitgever ‘Horizon’ zij erom geprezen. Maar het blijft natuurlijk een vertaling. En de vertaalster lijkt me niet best vertrouwd met de chansonwereld en het werk van Brel. Dat stoorde me soms. Een voorbeeld. Zij schrijft: ‘Hij imiteert Il peut pleuvoir van Charles Trenet op een meeslepende manier’. Il peut pleuvoir is een vroeg chanson van Brel zelf dat aan de stijl van Trenet doet denken. En dat is ook wat Todd schreef. Soms wordt een woord al te letterlijk vertaald. ‘Abbé Pierre’, een begrip in Frankrijk, hoefde zeker niet vertaald te worden als ‘Eerwaarde Pierre’. ‘Père’ André Darielle, een priester op Hiva Oa, wordt in de vertaling ‘Vader’ André. Waarom werd ‘Grand Jacques’ steevast als ‘lange Jacques’ vertaald?
In zijn boek heeft Todd twee belangrijke vrouwen in Brels leven, die anoniem wensten te blijven, de namen ‘Sophie’ en ‘Marianne’ gegeven. Had in het boek anno 2018, dat meerdere ‘noten van de vertaalster’ bevat, ook niet kunnen vermeld worden wie die twee vrouwen zijn, met name Sylvie Rivet en Monique Galéane? De anonimiteit rond deze liefdes is immers al enige tijd opgeheven. Sylvie Rivet was persattaché bij Brels platenfirma Philips en Monique Galéane was Rivets goede vriendin.
Ik heb nog een vraag. Waarom zijn de vele stukken van liedjesteksten enkel in het Frans afgedrukt? De lezers van deze Nederlandse uitgave hadden ook best een vertaling van die teksten kunnen appreciëren, denk ik. Het boek bevat, net als de Franse uitgave, een aantal bijlagen, onder meer een discografie, een filmografie een bibliografie. In die laatste lijst mis ik toch enkele belangrijke biografieën zoals het reeds genoemde boek Grand Jacques van Robine en het boek Jacques Brel. L’aventure commence à l’aurore van Fred Hidalgo. Dat boek beschrijft uitvoerig de laatste jaren van Brel op zijn zeilboot en op het eiland Hiva Oa. Ook het Nederlandstalige Jacques Brel. De definitieve biografie van René Seghers had een vermelding verdiend.
Maar goed. Ik herhaal dat deze uitgave een belangrijke en ‘eindelijk’ toe te juichen uitgave is in het Nederlands. Wie echt in Brel geïnteresseerd is kan niet om dat boek van Todd heen.
